Przeszłość to zagadka, którą od lat uczeni i naukowcy próbują rozwiązać. Dnia 20.01.11r. jej część, pod przewodnictwem pani mgr Joanny Cygan, odkryła grupka osób z klasy Ie z i Liceum Ogólnokształcącego im. króla Kazimierza Wielkiego w Bochni.

O kim mowa?
Do Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni niemrawym krokiem weszła, za poważną Panią, grupka młodych ludzi. Na ich twarzach zarumienionych od mrozu gościł słaby uśmiech, a w oczach widać było zapowiedź nudy, która ogarnie ich, gdy zacznie się wykład na kompletnie nieinteresujący ich temat: prawo rzymskie. Marząc o tym by wykład się już skończył, uczniowie Ie weszli za wychowawczynią do pięknej Sali Portretowej, w której miał się odbyć wykład. Wśród cichych rozmów i stłumionych śmiechów do sali wszedł postawny mężczyzna z białą koloratką wokół szyi i nieśmiałym uśmiechem. Był to ksiądz prof. dr hab. Antoni Dębiński, kierownik Katedry Prawa Rzymskiego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz dziekan Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, który zgodził się wygłosić referat na 29 Spotkaniu Czwartkowym.

 Conones et Leges
„O podstawach europejskiej kultury prawnej”- trzeba przyznać, że temat nie brzmiał dość zachęcająco. Jak w pierwszych zdaniach swojego wykładu wytłumaczył ks. Dębiński, wykład miał na celu   przybliżenie młodzieży i przeciętnym ludziom, ogromu znacze-nia starożytnego prawa rzymskiego na kształtowanie się współczesnego prawa, a więc i na nasze życie. Nie każdy bowiem sobie uświadamia, że świat i rządzące   nim zasady zostały stworzone przez naszych starożytnych przodków i mimo lat są wciąż aktualne i żywe.

Ubi societas, ibi ius
Żadne społeczeństwo, państwo nie może istnieć bez prawa. To prawo daje stabilizację i bezpieczeństwo. Mimo to w ciągu stuleci istniało wiele osób, które próbowało obalić tą prawdę. Jedną z nich był Fryderyk Engels, który uważał, że człowiek na końcu historii będzie żył bez żadnych praw, tylko z pomocą norm. Owidiusz zaś twierdził, że złoty wiek nastąpi, gdy ludzie będą żyć bez praw, sądów i norm. Obydwie te tezy są sprzeczne same w sobie, co potwierdzają słowa Tomasza Hobbesa: „Bez praw groziła by nam wojna wszystkich , przeciw wszystkim”.

Triumwirat
Europę można postrzegać nie tylko jako krainę geograficzną, ale także jako wspólnotę duchową. Jej największymi i najbardziej charakterystycznymi zabytkami są oczywiście Akropol, symbol filozofii i sztuki greckiej; Kapitol — symbol Rzymu i jego nieśmiertelnych praw oraz Golgota — obraz etyki judeochrześcijańskiej.   Jest to swoisty triumwirat, łączący trzy różne i najbardziej potężne nurty starożytnego świata. Te trzy zabytki przedstawiają skrajne kultury. Kultura hebrajska nie mogłaby zaakceptować greckiej filozofii czy prawa rzymskiego. Kultura grecka z kolei nie dałaby się pogodzić z prawem rzymskim ani z hebrajską teologią. Zaś kultura rzymska nie potrafiłaby się porozumieć z grecką filozofią i hebrajską teologią. Warto jednak pamiętać, że od samego początku istnienia prawa w kulturze zachodniej jawiło się ono jako wartość.

Fenomen prawa rzymskiego
Prawo rzymskie, obok prawa egipskie-go, izraelskiego i mezopotamskiego, zajmuje szczególne miejsce. Z małej osady nad Tybrem powstało wielkie Imperium wraz z którym rozwijało się jego prawo. Prawo, które z łatwością przystosowywało się do potrzeb i wymagań różnorodnych ludów zamieszkujących państwo. To prawo funkcjonowało ponad dziesięć stuleci i mimo upadku Imperium   Rzymskiego, samo przetrwało i jest aktualne do dziś. To właśnie w jego nieśmiertelności kryje się ten fenomen i czar. Bardzo dobrze oddają to słowa S. Grzybowskiego: „Prawo rzymskie stoi samotnie na wyżynach swojej wielkości”.

Od Romanistas do Christianitas
W ramach oddziaływania kultury rzymskiej zrodziło się chrześcijaństwo. Idea chrześcijaństwa pojawiła się wraz z Jezusem Chrystusem, czyli w czasie największego rozkwitu prawa rzymskiego. Chrześcijaństwo od samego początku sprzeciwiało się prawu rzymskiemu, choć teraz prawo kanoniczne opiera się właśnie na prawie rzymskim. Trochę nieświadomie   prawo rzymskie i chrześcijańskie podążało w tym samym kierunku. Chrześcijanie nie posługiwali się prawem rzymskim — tworzyli własne prawo od podstaw, kształtując swoją świadomość, oddzielając się od państwa. Prawo rzymskie także nie tolerowało chrześcijaństwa. Wszystko zmieniło się w chwili wydania przez Konstantyna Wielkiego tzw. edyktu mediolańskiego, uznającego chrześcijaństwo za wolną i dozwoloną religię. W końcu chrześcijanie mogli doświadczyć wolności wyznania i poczuć się równi z innymi. Konsekwencją edyktu Konstantyna, było wydanie dekretu przez Teodozjusza, w którym wyrażał on nadzieje, że wszyscy ludzie zamieszkujący Imperium zaczną wyznawać wiarę w Jezusa i jego zmartwychwstanie. Za pomocą tych dekretów nastąpiło zbliżenie kultury chrześcijańskiej i rzymskiej. I to właśnie chrześcijaństwo otrzymało największy spadek od   Rzymu po jego upadku.

Wiek XII - „Stulecie prawa”
Średniowiecze, chociaż przez długi czas i przez wielu uważane za „ciemne wieki”, jest czasem wielkich zmian i osiągnięć. To właśnie wtedy powstał pierwszy uniwersytet w Bolonii i był to, ni mniej ni więcej, uniwersytet prawa, uważanego wtedy, jak i dziś, za zawód i naukę niezwykle prestiżową i zaszczytną. To właśnie dzięki takim uniwersytetom prawo rzymskie i kościelne mogło się nadal rozwijać. w średniowieczu językiem uniwersalnym, językiem liturgii, a także prawa była łacina. To właśnie w tym języku powstało „Corpus Iuris Civilis” , czyli kodyfikacja justyniańska i „Corpus Iuris Cananici” — zbiór norm średniowiecznych. w tedy też toczyła się walka miedzy imperium a sacerdotinm, czyli pomiędzy cesarstwem a papiestwem. w wojnie tej niezwykle cenieni byli prawnicy i dyplomaci, którzy z pomocą prawa rzymskiego starali się uzyskać przewagę nad przeciwnikiem. Dzięki prawu rzymskiemu zastosowanemu w średniowieczu doszło do rozkwitu handlu i gospodarki, gdyż było ono uniwersalne i wciąż aktualne.

Ius Commune
Prawo rzymskie jest fundamentem prawa powszechnego, wspólnego. Ten system stworzono głównie na   podstawie prawa rzymskiego i kanonicznego. Mimo że, tworząc nowe państwa i kraje chciano odejść od wzorca rzymskiego, to   w każdym systemie prawnym możemy usłyszeć jego echo. Prawo rzymskie jest bowiem symbolem prawa ludzkiego, wyrażającym wartości takie jak sprawiedliwość.

Tak to się robi
Gdy z Sali Portretowej wysypali się uczestnicy wykładu na korytarzu rozległy się głośne rozmowy i podniecone głosy. To młodzież z niezwykłym ożywieniem rozmawiała o zakończonym właśnie wykładzie   i o nowych, fascynujących elementach przeszłości, które właśnie poznali. w ich oczach nie było widać nudy, ani zniechęcenia. Ich policzki były zaczerwienione od emocji, a głowy pełne wspaniałych odkryć. Tuż za   nimi, niezauważony, stał samotnie ks. Dębiński. Na jego twarzy błąkał się leciutki uśmiech dumy i zadowolenia. Jak każdy dobry wykładowca najbardziej cenił sobie szacunek i entuzjazm tych, u których tak trudno go wydobyć.

Marina