Historia

• 1817 - Pius Rieger bocheński proboszcz, mając poparcie zgromadzenia delegatów ludności i realizując dekret cesarza Austrii Franciszka I o zakładaniu gimnazjum w miastach obwodowych,  w listopadzie uruchomił klasę pierwszą , do której zapisało się 25 uczniów.

• 1818 - Dekret cesarski usankcjonował istnienie działającej już szkoły, powołując na jej prefekta ks. Piusa Riegera. Dyrektorem szkoły zostaje starosta bocheński radca nadworny Anton Baum de Apfelshofen .
• 1818-1822 - Szkoła uzyskała status zakładu pełnego, składającego się z czterech klas gramatykalnych i dwóch humanioralnych. Decyzja władz miejskich, siedzibą szkoły był pobernardyński budynek klasztorny,  częściowo zajmowany przez kancelarie magistrackie. W miarę rozwoju szkoły władze przekazały cały budynek do dyspozycji placówki, w 1825 r. szkoła otrzymała przyległy doń od strony wschodniej plac, gdzie młodzież mogła przebywać w czasie przerw.
• 1818-1849 - Plan nauczania obejmował przedmioty: religia, łacina, greka, poetyka i retoryka, geografia i historia, matematyka, historia naturalna. Grono nauczycielskie w początkowym okresie historii szkoły było pochodzenia niemiecko-czeskiego, z wyjątkiem ks. Jana Kantego Miki, który pochodził z Wilamowic.
  W latach 40-tych przybyli do szkoły pierwsi nauczyciele Polacy.
• 1826 - Prefektem szkoły był ks. Antoni Liszka - zakonik z Pragi.
• 1830-1846 - Wychowankowie i uczniowie gimnazjum bocheńskiego uczestniczyli w powstaniu listopadowym, konspiracjach galicyjskich i wydarzeniach 1846 r.
  Karol Schlosser ( w latach 1820 - 24 uczeń gimnazjum ) i Franciszek Bielowski - brali udział w powstaniu listopadowym. Fortunat Stadnicki , Józef Waściszakowski , Ferdynand Hoszard byli członkami stowarzyszenia Ludu Polskiego, od 1837 r. Powszechnej Konfederacji Narodu Polskiego.
• 1835 - Fortunat Stadnicki założył tajne koło samokształceniowe z zakresu historii i literatury polskiej. Władze szkolne wykryły koło i spośród 16 uczniów drugiej klasy humanistycznej aresztowanych zostało 14.
• 1845 - Rozbity został kolejny spisek wśród młodzieży gimnazjalnej . aresztowani zostali August Przerwa-Tetmajer - uczeń drugiej klasy humanstycznej, Leopold Zagajewski, Alfred Dórfler,
  Ignacy Ostrzeszewicz, Jan Bocheński.
• 1846 - Za uczestnictwo w przygotowaniach do powstania aresztowani i uwięzieni zostali byli uczniowie gimnazjum Dyzma Chromy i Żelesław Bobrowski.
• 1847 - Prefektem szkoły był Wiedeńczyk Franciszek Brugger.
• 1848-1849 - Liczba uczniów w tym roku szkolnym wynosi 173.Dominuje młodzież ze wsi, synowie administrtratorów ziemskich. Znamienitszymi wychowankami gimnazjum bocheńskiego w pierwszym okresie istnienia szkoły byli Fryderyk Zoll(starszy )- wybitny profesor medycyny na Uniwersytecie w Wiedniu, inż.Gejza Bukowski - znany geolog(opublikował ok. 60 prac, w tym mapę geologiczną okolic Bochni).
• 1848 - nadzór nad gimnazjum zostaje odebrany staroście (od 1850 r. kierownictwo nad szkołą przejmuje całkowicie prefekt obdarzony tytułem dyrektora).
  Język polski dopuszczony zostaje do nauki religii, pod koniec 1848 r. wykłady w gimnazjum odbywają z wszystkich przedmiotów w języku polskim.Dyrektorem szkoły był Czech Wincenty Keidosch.
• 1851 - Rozporządzeniem władz zakład zostaje zredukowany o dwie najwyższe klasy, pozostały cztery niższe (gimnazjum niższe), związane było to z represjami po okresie Wiosny Ludów.
• W latach 50-tych - tych nastąpił powrót do stanu sprzed 1848 r. Szkoła stała się niemiecka tak z języka, jak przede wszystkim z ducha. Język polski był nieobecny tak w administracji szkoły, jak w podręcznikach i na lekcjach. Następuje spadek liczby nauczycieli i uczniów ( 98 w 1857 r.).
• W 1851 r. dyrektorem szkoły był katecheta gimnazjalny Józef Czajkowski.
• 1863 - Dyrektorem szkoły zostaje Franciszek Szyglarski.
• 1867 - Cesarz Franciszek Józef I zatwierdził ustawę Sejmu Krajowego w Galicji o języku wykładowym w państwowych szkołach średnich, wprowadzającą do nauki język polski.
• 1868 - Dyrektorem szkoły został Teodor Biłous, gorący orędownik podniesienia rangi bocheńskiego gimnazjum do pełnej 8 klasowej szkoły. Dzięki jego staraniom przeprowadzony został remont zniszczonego budynku szkolnego.
• 1885 - Z inicjatywy burmistrza Bochni dr Józefa Trybulca podjęto uchwałę o budowie nowego budynku szkolnego oraz uchwalono na ten cel stosowne środki.
• 4 XII 1886 - Nowy budynek szkolny zostaje oddany do użytku.
• 1887 - Do szkoły w tym roku uczęszczało 179 uczniów. Wybitniejsi u czniowie tego okresu historii szkoły:
  Jan Czubek - filolog klasyczny, historyk literatury polskiej, edytor i bibliotekoznawca, członek PAU;
  ks. Walenty Gadowski - propagtor turystyki wysokogórskiej, autor podręczników szkolnych z zakresu etyki i psychologii.
  ks. Jan Fijałek - profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Krakowskiego, historyk Kościoła, członek Akademi Umiejętności, w latach 1903-05 rektor UJ.
  Ludwik Stasiak - artysta malarz, historyk sztuki .
  Jan Świątek - entograf, członek komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności.
  Jerzy Żuławski - poeta, autor  m.in. powieści " Na srebnym globie".
  Franciszek Szczepański - działacz oświatowy wsi polskiej.
• 26 VII 1888 - Postanowienie cesarskie, podnoszące gimnazjum niższe w Bochni do rangi gimnazjum wyższego 8 klasowego. Dyrektorem szkoły był Michał Żułkiewicz.
• 1888-1908 - Wzrost liczby zatrudnionych nauczycieli (40), spośród których wielu prowadziło ożywioną działaność naukowo-wydawniczą, pedagogiczną i społeczną, jak np. Stanisław Skimina - autor podręczników do nauki j.łacińskiego, w okresie póżniejszym prof. Uniwersytetu Toruńskiego i Jagiellońskiego, Michał Mazanowski - historyk literatury polskiej. Wzrost liczby uczniów (614 w 1908 r.), w większości byli to Polacy, wyznania katolickiego, pochodzący z Bochni i okolic. Przeważali synowie chłopscy, niewielki odsetek stanowiły dzieci urzędników, kupców i rzemieślników.
• 1890 - W gimnazjum powstała tajna organizacja Liga Narodowa założona przez ucznia Jana Jachnę.
• 1892 - Odbył się pierwszy egzamin dojrzałości.
• 1893 - Profesor gimnazjum Jan Ptaśnik założył organizację " Przebudzenie ", skupiająca uczniów. W szkole powstają tajne kółka samokształceniowe, w okresie rozkwitu należy do nich ok. 120 uczniów.
• 1901 - Dzięki staraniom zawiązanego w 1893 r. Towarzystwa Bursy Gimnazjalnej i dyr. Żułkiewicza otwarta została bursa dla 46 uczniów, ze stołówką, kaplicą i mieszkaniem dla prefekta i dozorcy .
• 1906 - Dyrektorem szkoły zostaje Józef Kurowski. Na terenie gimnazjum działa biblioteka szkolna (15 tyś pozycji w 1913 r.), Koło Literackie, Kółko Historyczne, orkiestra dęta i smyczkowa, drużyna skautowa . Powstała na terenie gimnazjum organizacja "Zarzewiacka Młodzież Niepodległościowa", przy której w 1909 utworzony został oddział ćwiczebny, prowadzący zajęcia z historii wojen, musztry wojskowej i ćwiczeń w terenie.

Na podstawie publikacji "Bochnia Dzieje Miasta i Regionu" - suplement: "170 lat Gimnazjum w Bochni", 1988 (redakcja naukowa Zygmunt Ruta) - opracował mgr Jan Witek